Raport Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2018 r. stwierdzał, że aż w 72% polskich miast zanieczyszczenia powietrza przekraczają dopuszczalne normy, a wśród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej jest aż 36 miast z Polski. Poza Krakowem i miastami Górnego Śląska na liście najbardziej zatrutych miast Europy można znaleźć mniejsze miasta, takie jak Niepołomice, Sucha Beskidzka, Wadowice, Nakło nad Notecią, Wągrowiec albo Jarosław.
Polska “leży na węglu” i od dziesięcioleci energetyka naszego kraju niemal w 100% wykorzystywała węgiel kamienny i węgiel brunatny do produkcji energii elektrycznej. Podczas spalania paliw kopalnych do atmosfery trafiają olbrzymie ilości dwutlenku węgla, który przyczynia się do tzw. efektu cieplarnianego oraz tlenki siarki odpowiedzialne za kwaśne deszcze. Wielkim problemem jest wykorzystywanie przez gospodarstwa domowe taniego opału niskiej jakości, spalanie w domowych kotłowniach śmieci, płyt meblowych, a nawet plastiku, co powoduje oraz spalanie płyt meblowych, a nawet plastiku, co powoduje emisję rakotwórczych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), w tym szczególnie groźnych dla ludzkiego zdrowia benzopirenów, które są najbardziej trującymi składnikami smogu. Walka o czyste powietrze jest walką o nasze zdrowie i zdrowie przyszłych pokoleń.
Kraje wysokorozwinięte od lat inwestują w odnawialne źródła energii (OZE). Niektóre z nich z powodzeniem można wykorzystać w Polsce. Do takich rozwiązań należą pompy ciepła oraz instalacje fotowoltaiczne. Pompa ciepła korzysta z ciepła zgromadzonego w gruncie tam, gdzie nie dochodzi już do wymiany ciepła pomiędzy powierzchnią ziemi a atmosferą i gdzie przez cały rok panuje stała temperatura. Wymienniki ciepła korzystając z kolejno następujących fizycznych procesów parowania, sprężania, skraplania i rozprężania przekazują to ciepło do instalacji grzewczej wewnątrz budynku. Panele słoneczne wykorzystują energię promieniowania słonecznego. W ogniwach fotowoltaicznych następuje zamiana energii fotonów w prąd stały, który falownik (inwerter) zamienia na prąd przemienny o parametrach dostosowanych do wymagań urządzeń elektrycznych. Fotowoltaika pozwala uzyskać własny prąd, połączony z systemem sieci energetycznej, a jego nadwyżka może być nawet sprzedawana. Dla wszystkich, którzy rozważają panele fotowoltaiczne, cena może być zniechęcająca, ale na szczęście można skorzystać z różnych form dofinansowania. Dzięki rządowemu wsparciu fotowoltaika, mimo swojej ceny, ma szansę na upowszechnienie.
W ramach walki ze smogiem oraz w celu zmniejszenia emisji pyłów i innych zanieczyszczeń z palenisk w domach jednorodzinnych rząd zainicjował w 2018 r. program “Czyste Powietrze”, który w maju 2020 r. doczekał się korzystnej dla beneficjentów modyfikacji. Głównym celem programu jest wymiana starych pieców i kotłów centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej, spalających paliwa stałe na piece gazowe lub odnawialne źródła energii. Program przewiduje także termomodernizację budynków, co pozwoli zmniejszyć straty energetyczne i emisję spalin oraz zmniejszyć wydatki finansowe właścicieli budynków na energię. Program jest finansowany ze źródeł Narodowego Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) za pośrednictwem szesnastu funduszy wojewódzkich. Ze środków tych można uzyskać dotację na wymianę, zakup lub montaż źródła ciepła spełniającego odpowiednie normy (pieca gazowego, pompy ciepła), instalację c.o. i c.w.u., wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, czyli rekuperację, instalację fotowoltaiczną o mocy od 2 do 10 kW, ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych (ścian zewnętrznych, stropów lub poszycia dachu), energooszczędną stolarkę drzwiową i okienną oraz audyt energetyczny budynku. Program “Czyste Powietrze” rozpisany jest na lata 2018-2029, podpisywanie umów na dotację z programu ma zakończyć się do końca 2027 roku, a zakończenie wszystkich prac objętych umową — do końca czerwca 2029 roku.
W ramach programu można uzyskać dotację lub dotację na spłatę części kapitału kredytu bankowego. Przewidzianych jest kilka opcji wsparcia. Szczegóły można poznać na stronie internetowej Programu “Czyste Powietrze”. Przy demontażu nieefektywnego kotła na paliwo stałe oraz kupieniu i zamontowaniu pompy ciepła typu powietrze-woda albo gruntowej pompy ciepła można uzyskać dofinansowanie w wysokości do 25 000 zł, a gdy dodatkowo zamontowana będzie fotowoltaika dofinansowanie może ono wynieść 30 000 zł. Zakup innego rodzaju kotła spełniającego normy emisji spalin Program określa maksymalny procentowy poziom dofinansowania uzależniony od kategorii zastosowanego rozwiązania. Z dofinansowania mogą skorzystać właściciele lub współwłaściciele nieruchomości, których roczny dochód nie przekracza 100 000 zł. W późniejszym terminie będzie ogłoszony nabór dla drugiej części programu dla beneficjentów uprawnionych do podwyższonego dofinansowania, gdy przeciętny miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 1400 zł w gospodarstwie wieloosobowym i 1960 zł w gospodarstwie jednoosobowym. Beneficjenci ci będą mogli liczyć na dofinansowanie w wysokości 32 000 zł, a dla przedsięwzięć z mikro instalacją fotowoltaiczną nawet 37 000 zł.
Wnioski można składać online, korzystając z profilu zaufanego lub w formie papierowej wraz z załącznikami w WFOŚiGW właściwym dla lokalizacji inwestycji. Wniosek można pobrać z Portalu Beneficjenta na stronie internetowej właściwego WFOŚiGW (trzeba się tam najpierw zarejestrować).